Yoğun besicilikte besi danalarından en ekonomik şekilde yüksek verim alabilmek için kaliteli besi büyütme ve besi bitiş yemi kullanılmalıdır. Bu yemler, işkembedeki yıkılabilirlik hızları ve organizmadaki değerlendirilebilirlikleri dikkate alınarak, enerji, protein, vitaminler ve mineraller açısından tam dengelenmiş olmalıdır.

Besinin dönemine (canlı ağırlığa), ırka, çevre şartlarına ve beslenmeye bağlı olarak günlük canlı ağırlık artışı 1.0-2.4 kg arasında değişir.

Günlük kuru madde tüketimi (kaba + konsantre yem), pratik olarak canlı ağırlığının besi başlarında (150-200 kg canlı ağırlık) % 2.5’u, besi sonlarında (500-600 kg canlı ağırlık) % 2’si kadardır.

Yoğun beside kaliteli kaba yem (buğdaygil otları veya silajları, şeker pancarı posası gibi) kullanımında rasyonun besi başlarında %35-50’sini, besi ortaları ve sonlarında % 20-30’ unu, kalitesiz kaba yem (samanlar, pamuk tohumu kapçığı gibi) kullanımında ise rasyonun besi başlarında %25-30’unu, besi ortaları ve sonlarında % 15-20’sini kaba yem kuru maddesi oluşturur.

Kuru kaba yemler çok ince hale getirilmemelidir.

Sulu kaba yemler tek kaba yem olarak kullanılmamalıdır. Yüksek düzeyde sulu kaba yem kullanımı, günlük canlı ağırlık artışı ile karkas randımanı ve kalitesi üzerine olumsuz etki yapar. Bu bakımdan verilecek miktarların iyi hesaplanması gerekir.

Protein ve kalsiyum açısından besi danalarının gereksinimleri diğer yemlerle kolaylıkla karşılanabileceği için bu besin maddeleri açısından zengin kaliteli baklagil kaba yemlerin yoğun beside kullanımı önerilmez.

Kalitesiz kaba yeme dayalı besilerde, besi büyütme ve besi bitiş yemleri her 100 kg canlı ağırlık için danalara 2 kg yedirilmelidir. Besi başlangıç veya bitiş yemlerine pamuk tohumu küspesi veya kepek eklenerek besi yapılmamalıdır.

Kaba ve yoğun yemlerin karıştırılarak verildiği işletmelerde, yem karışımı su ile ıslatılmamalı ve doyum hissini sağlamak amacıyla fazla miktarda saman verilmemelidir.

Besi danaları aralarında ± 20 kg olacak şekilde gruplandırılarak yemlenmelidir.

Serbest dolaşımlı ahırlarda alıştırma döneminden sonra yiyebildiği kadar yemin hayvanların önünde bulundurulması yüksek canlı ağırlık artışı sağlar ve işçiliği azaltır.

Taşıma, yer değiştirme, sabit bağlı sistemden serbest dolaşımlı sisteme besiye geçirme veya serbest dolaşımlı sistemde gruba yeni hayvan katılması gibi uygulamaların besi performansını düşüreceği unutulmamalı ve stresin azaltılmasına yönelik önlemler alınmalıdır.

Besi danalarının 15’er günlük aralıklarla tartılarak ya da göğüs çevresi ölçülerek canlı ağırlıkları belirlenmelidir. Yeterli canlı ağırlık kazanmayan hayvanlar kesime gönderilmelidir.

Ekonomik kesim ağırlığı belirlenmeli ve besi daha çok uzatılmamalıdır.

Besi-K Yemi ile birlikte arpa, mısır, koçanlı mısır, yemlik, buğday gibi enerji bakımından zengin buğdaygil taneleri kullanılabilir.

Buğdaygil taneleri kırılmış veya ezilmiş olarak verilmelidir. İnce öğütülüp veya un haline getirilip verilmesi uygun değildir.

Mısırın tek yönlü ve uzun süreli kullanımı besi danalarında bıkkınlık oluşturabileceği gibi vücut yağlarında yumuşamaya da yol açabilir. Mısırın arpa ile birlikte eş miktarda verilmesi daha uygun olur. Serbest beside alıştırma döneminden sonra kaba yem ve buğdaygil kırması +Besi K karışımının besi hayvanlarının önünde tüketebilecekleri miktarda bulunması en uygun ve en pratik yemleme şeklidir. Kaba yem ve buğdaygil kırması + Besi-K karışımı yemliğin ayrı yerlerinde verilebileceği gibi en uygun olanı tüm yemlerin karıştırılarak verilmesidir.

Doğumu izleyen ilk iki saat içinde buzağıya mutlaka ağız sütü içirilmelidir. Buzağıya ilk üç gün ağız sütü günde 4-5 kg olacak şekilde eş miktarda üç öğünde 4-35. günler arasında süt 2 kg sabah + 2kg akşam olacak şekilde iki öğünde içirilmelidir.

Beşinci günden sonra buzağıya temiz bir yemlikte azar azar buzağı başlangıç yemi verilmelidir.Yemlikte kalıp salya ile ıslanmış yem hızla küfleneceği ve acılaşacağı için buzağının önünde bırakılmamalıdır.

Süt ılık olarak temiz ve emzik deliği genişlememiş biberonla verilmemelidir.Yerdeki kovadan içme şeklinde süt verilmemelidir.

Buzağıya 35-45. günler arasında bir kez 2 kg süt verilmelidir. Buzağı başlangıç yemi tüketimi günde 750-850 g. (canlı ağırlığının % 1'i kadar ) olduğunda buzağı sütten kesilmelidir.

Bu dönemde işkembe gelişiminin daha hızlı olması için buzağıya kaba yem (kuru ot, saman, silaj, yeşil ot gibi) verilmemelidir.

Buzağının önünde her zaman içilebilir nitelikte taze ve temiz su bulunmalıdır.

İşletme için ekonomik olduğundan buzağı maması kullanılabilir.

Artan ağız sütü / geçiş sütü, asitle ekşiltilmiş süt olarak buzağılara verilebilir.

Buzağı sütten kesildikten sonra buzağı başlangıç yeminden buzağı büyütme yemine alıştırılarak geçilmelidir.

Buzağı büyütme yemi ile birlikte ayrı yemlikte kaliteli (yumuşak, hoş kokulu, bol yapraklı) kuru ot tüketebilecekleri miktarda verilmeye başlanmalıdır.

Bu dönemin başlangıcında fazla miktarda bol yapraklı kuru yonca tüketimi hafif bir ishale yol açabilir.

Silaj, posa, şalgam, gibi, sulu, kaba, yemlerin verilmesi önerilmez.

Doğumu izleyen ilk iki saat içinde kuzuların analarını emmesi ve mutlaka ağız sütünü (50-100 g/kg canlı ağırlık) alması sağlanmalıdır.

İşletmenin özelliğine göre kuzular her gün analarını emerek ya da biberon ile yeterli miktarda süt almalıdır.

İki haftalık olan kuzuların önüne azar azar kuzu başlangıç yemi konulmalı, salya ile ıslanmış yem hızla küfleneceği ve acılaşacağı için kuzunun önünde bırakılmamalıdır. Kuzular 3-4 haftalık olana kadar toz yem,daha sonra pelet yem verilmelidir.

Kuzu başlangıç yemi tüketimi günde 250-300 g olduğunda kuzu sütten kesilmelidir.

Entansif (yoğun) kuzu yetiştiriciliğinde bu dönemde işkembe gelişiminin daha hızlı olması için kuzuya kaba yem (kuru ot, saman) verilmemelidir.

Kuzunun önünde her zaman içilebilir nitelikte taze ve temiz su bulunmalıdır.

Kuzu sütten kesildikten sonra kuzu başlangıç yeminden kuzu büyütme yemine alıştırılarak geçilmelidir.

Entansif ( yoğun) kuzu yetiştiricilikte kuzu büyütme yemi ile birlikte ayrı yemlikte kaliteli (yumuşak, hoş kokulu, bol yapraklı) kuru ot tüketebilecekleri miktarda verilmeye başlanmalıdır.

Bu dönemin başlangıcında fazla miktarda bol yapraklı kuru yonca tüketimi hafif bir ishale yol açabilir.

Silaj, posa, şalgam, gibi, sulu, kaba, yemlerin verilmesi önerilmez.

Koyunların yeterli ve dengeli bir şekilde beslenmesinde yıl içindeki canlı ağırlık değişimleri, gebelik durumları, döl, süt ve yapağı verimleri mutlaka dikkate alınmalıdır.

Beslenme, temiz hava, güneş ve aktivite olanağı sunan kaliteli meralar, damızlık koyunların iştahlı, sağlıklı ve verimli olmalarını sağlar.

Verim alınmadığı dönemlerde sadece kaliteli meralarda otlatma yapılarak veya kaliteli kaba yemler verilerek koyunların besin madde gereksinimleri büyük ölçüde karşılanabilir.

Kaba yemlerin daha çok yapraklarını yedikleri ve saplarını artırdıkları için koyunlara yaprakça zengin yumuşak kaliteli kuru kaba yemler verilmelidir.Silajlar, posalar gibi su bakımından zengin yemler tek yönlü ve yüksek miktarda, baklagil samanları tek yönlü ve uzun süreli kullanılmalıdır.

Yetersiz meralarda otlatıldığında veya kalitesiz kaba yemlerle yemlendiğinde koyunlara (verim beklenilmeyen dönemlerde bile) ek olarak yeterli miktarda yoğun yemler verilmelidir.

Meranın veya kaba yemin kalitesine göre değişmekle birlikte ülkemiz koşullarında doğumu izleyen ilk iki ay günde tek kuzulu koyunlara günde 0.75-1.00 kg, iki kuzulu koyunlara 1.00-1.50 kg, 3-4. aylarda tek kuzulu koyunlara 0.25-0.50 kg, iki kuzulu koyunlara 0.50-0.75 kg koyun süt yemi verilmelidir.

Enerji ve protein açısından yaşama payı gereksinimlerinin altında veya mineral-vitamin bakımından yetersiz beslenen koyunlarda yapağı kalitesinde azalma veya yapağı kaybı şekillenmesi kaçınılmazdır.

Döl tutma ve ikiz doğum oranlarını arttırmak, doğum sonrası yüksek süt verimi elde etmek için aşım (sıfat) döneminde koyunlara arpa veya yulaf + mısır gibi tahıllar verilmelidir. Tahıllar tek olarak ya da arpa + mısır veya yulaf + mısır karşımı şeklinde de yedirilebilir. Verilecek miktar, kaba yemin kalitesine ve koyunun kondisyonuna göre değişir. Merada otlamaya veya kaba yem verilmesine ek olarak, aşım öncesi 6-4. haftalarda 100-200 g, 4-2. haftalarda 200-300 g, 2-0. haftalarda 300-450 gr. aşım sonrası 0-2. haftalarda 250-450 g tahıl verilmelidir.

Merada veya ağılda koyunların içilebilir nitelikte taze ve temiz su ihtiyacı her zaman karşılanmalıdır.

Yüksek verim alabilmek ve ekonomik bir yemleme / besleme yapabilmek için süt ineklerine kaliteli kaba yemler hayvanın yaşama payı dışında 8-10 kg süt verimi için gerekli olan besin madde gereksinimlerini de karşılar. Örneğin süt inekleri için kuru yonca + mısır silajı en uygun kaba yem karışımıdır. Rasyondaki kaba yem kuru maddesinin 1/3 kadarının kuru yoncadan, 2/3 kadarının da mısır silajından karşılanması önerilebilir. Kaba yemin kalitesi arttıkça tüketilen ve sindirilen miktarlar da artar. İnekler her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2.0 kg kaliteli kuru ot veya eşdeğerde sulu kaba yem kuru maddesi tüketebilirken aynı ağırlık için ancak 1 kg saman kuru maddesi tüketebilir. Kaba yemin kalitesi düştükçe hayvandan genetik kapasitesi düzeyinde süt verimi sağlanamadığı gibi verilen karma yem miktarı da artar. Sonuçta yapılan üretim ekonomik olmaktan çıkar.

Sulu kaba yemler ( silajlar, yeşil buğdaygil ve baklagil otları, hayvan şalgamı, posalar gibi ) rasyonda tek kaba yem olarak kullanılmamalıdır. Örneğin tek yönlü, uzun süreli ve uygun parçacık büyüklüğünde olmayan mısır silajı kullanımı, kronik asidosiz, laminitis, süt yağında düşme, döl tutma sorunlarına yol açabilmektedir. Sulu kaba yemler ya sınırlı miktarda ya da bir miktar soldurulduktan sonra yedirilmelidir.

İneklere verilecek kaba yemler uygun parçacık büyüklüğünde olmalıdır. Örneğin mısır silajında 2,5 cm’den küçük parçacıklar % 20, 2,5-3,5 cm arasında olan parçacıklar % 60, 3,5 cm’den büyük parçacıklar % 20 oranında bulunmalıdır. Kuru kaba yemler çok ince saman haline getirilmemeli, oldukları şekilde hayvanlara verilmelidir.

Yüksek verimli inekler için kaliteli kaba yemler rasyon kuru maddesinin sağım başlarında % 40’ını, ortalarında % 50’sini sonlarında % 60’ını oluşturmalı, sağım başlarında rasyondaki kaba yem kuru madde miktarının % 35’e doğru düştüğü durumlarda yemleme şekli ve karma yemin bileşimi açısından gerekli düzenlemeler mutlaka yapılmalıdır.

Verim yoğunluğuna ve kaba yemin kalitesine göre hayvanın gereksinimlerini karşılayacak düzeyde enerji ve besin maddelerini içeren karma yem verilmelidir.

Canlı ağırlık ve süt verimine göre değişmekle birlikte ve genellikle doğumdan sonraki ilk hafta günde 6 kg, ikinci hafta 8 kg, üçüncü hafta 10 kg’ dan fazla karma yem verilmemelidir.Daha sonraki haftalarda verilecek karma miktarı süt verimine göre ayarlanmalıdır.

İneklere (a) 20 kg’ dan az, (b) 20-30 kg, (c) 30 kg ‘dan çok süt verenler, kurudakiler, (e) ilk doğumunu yapanlar şeklinde gruplandırılarak yemlenmelidir.Özellikle yüksek verimli inekler için kaba ve karma yem miktarı en fazla 4 kg, öğün aralıkları da en az 4 saat olmalıdır.

Ani rasyon değişikliklerinden kaçınılmalıdır. Yeni rasyon veya yeni karma yeme en az yedi günlük alıştırma döneminden sonra geçilmelidir.

Yem artıkları yemliklerden her gün uzaklaştırılmalıdır.

Yemleme veya hayvanın yem yemesi sırasında şekillenebilen yem kayıpları önlenmelidir.

Sık sık temzilenmesi gereken suluklarda ineklerin her zaman içebilecekleri miktarda ve nitelikte taze su bulunmalıdır.

Yemleme sürekli gözlem altında tutulmalıdır.İşletmede ineklere verilen ve tüketilen yem miktarları arasında önemli fark varsa (yemliklerin yalanması/yemliklerin artması) veya süt verimi/bileşimi (süt yağı gibi) açısından bir olumsuzluk oluşursa kaba ve karma yemin kalitesi ile rasyon hesaplamaları yeniden kontrol edilmelidir.

Küflenmiş kuru kaba yemler, silajlar veya posalar hayvanlara kesinlikle yedirilmemelidir.

Sütün tat ve kokusunu bozabilen yemlerin süt ineklerine yedirilmesinde verilen miktar ve yemleme zamanı açısından dikkatli olunmalıdır.

Yemleme zamanları,meme hastalıklarını en aza indirmek için sağım sonrası ineklerin en az bir saat yatmayacakları şekilde düzenlenmelidir.

Kuru döneme diren ineğin kondisyon puanına göre verilecek rasyonun bileşimi ve miktarı düzenlenmelidir.

Normal kondisyonda olan ineklere kaba yem iyi kaliteli ise günde 2 kg, kaba yem kötü kalite ise günde 6 kg gebe inek yemi verilmelidir.

Kondisyonu çok düşük olan ve yüksek verim beklenen ineklere daha fazla miktarda gebe inek yemi verilmelidir.

Doğuma bir ay kala verilen gebe inek yemi miktarı yavaş yavaş arttırılarak doğumdan 10-15 gün önce hayvanın canlı ağırlığının %1 ‘i oranına çıkartılmalı ve doğuma kadar bu miktar verilmelidir.

Kuru dönemde kaliteli baklagil otları, silaj, şalgam, posa gibi sulu kaba yemler tek kaba yem olarak veya fazla miktarda kullanılmalıdır.

İneklere ayrıca tuz verilmemelidir.

Meradan besinin yapılacağı yere getirilen toklular fazla strese sokulmamalı, kaliteli kuru ot, su ve tuz, yalama taşı gibi mineral yemler verilerek dinlendirilmeli, daha sonra aşılama, banyo, içparazit ilaçlaması, kırkım gibi işlemler yapılmalı, kaba yem yanında günde 100-150 g toklu besi yemi verilmeye başlanılmalı, yem miktarı 2-3 günde bir arttırılarak 2-3 hafta içinde yoğun besiye geçilmelidir.

Kaba yem olarak kaliteli çayır otu, buğdaygil veya baklagil otları / samanları kullanılabilir.

İşletmenin kendi üretimi olan yemler (arpa, mısır, pamuk tohumu küspesi gibi), kaba yemin kalitesi ve besin madde gereksinimleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Arpanın ezme şeklinde verilmesi, en uygun olanıdır. Buğday ve mısır gibi buğdaygil taneleri tek yönlü olarak kullanılmamalıdır.

Uzun süreli yoğun kuzu besisinde, birim canlı ağırlık kazancı pahalı olabileceğinden ekonomik kesim ağırlığı ve besi süresi doğru belirlenmelidir.

Düvenin meme bezleri gelişiminin ve ırka özgü büyümesinin yağlandırılmadan sağlanması için, yedirilen kaba yemin kalitesine göre verilecek düve yemi miktarı belirlenmelidir.

Sürü içinde benzer yaştakilere göre düşük canlı ağırlıkta olan düvelerin yeterli yem tüketip tüketmediği kontrol edilmelidir.

Beslenme programının ırka özgü büyüme hedeflerine ulaşıp ulaşmadığı canlı ağırlık ve gebelik açısından kontrol edilmelidir.

Kızgınlık göstermeye başladıktan sonra kondisyonları düşük olsa bile düveler günde en fazla 900 g canlı ağırlık kazancı sağlayacak şekilde beslenmelidir.

Düveler ilk buzağılamada ergin canlı ağırlıklarının % 80-85 ‘ini kazanmış olmalıdır.